In de vakantie las ik ‘Zen en de oosterse martiale kunsten’ van Taisen Deshimaru over de relatie tussen zen en de vechtkunsten. Ik had dit boekje geleend van één van mijn leerlingen, die leraar is in de Aikido vechtkunst. Een paar jaar geleden is hij bij mij zazen komen oefenen om deze relatie tussen zen en vechtkunst te bestuderen.
Bij mij is het zaadje van de vechtkunst geplant toen ik op elfjarige leeftijd naar Judo werd gestuurd. Als jongetje was ik vaak ziek en mijn ouders vonden het een goed idee dat ik mijn weerbaarheid en weerstand zou vergroten. Dat dit zou kunnen door het beoefenen van Judo kwam door de grote belangstelling voor Judo in die tijd. Mijn stadgenoot Anton Geesink won een gouden medaille op de Olympische Spelen in Tokio! Met die inspiratie begon ik in Utrecht met Judo, maar van een grootse carrière in de Judosport is het nooit gekomen. Ik kwam niet verder dan de oranje band. Ondanks dat was mijn interesse gewekt voor het oosten in het algemeen en Japan in het bijzonder.
Jaren later, toen ik zelf aan mijn conditie begon te denken, heb ik me daarom opgegeven voor Shaolin Kempo, een vorm van Karate. Kempo is een algemene Japanse benaming voor vechtkunst, ook wel bekend als Kungfu. Het verhaal is dat de grondlegger van het zenboeddhisme, Bodhidharma, zijn monniken vechtkunst leerde, om zich zonder wapens te kunnen verdedigen en als conditietraining. Het klooster waar dit gebeurde is nog steeds in China te bezoeken. Dit is het Shaolinklooster van Dengfeng, gesticht aan het einde van de vijfde eeuw na christus. Hier is de relatie tussen vechtkunst en zen ontstaan. In de tijd dat ik Kempo Karate (zoals het later ging heten) beoefende, ontwikkelde ik ook mijn belangstelling voor zen. Ik beoefende vechtkunst en las over zen, over hoe je de geest traint als basis voor de vechtkunst.
Bij mij in de Zendo ligt er een zwarte band op het altaar, achter de Boeddha. Deze band herinnert mij aan hoe ik tot zen ben gekomen. Nooit heb ik een zwarte band gehaald, bij Kempo Karate stopte het bij blauw, maar ik kreeg deze band van mijn lieve vriendin toen ik in 2014 tot zenmonnik werd gewijd door mijn leraar Nico. Bij mijn uitleg over zenmonnik worden had ik gezegd dat het zoiets was als ‘de zwarte band halen’, vandaar. Daarom ligt deze zwarte band symbolisch op het altaar. De zwarte band heeft een symboliek van vol zijn, vol van technieken die ik heb geleerd. Ik begin leeg, ontvankelijk, met een witte band en met veel oefenen wordt deze leegte ingekleurd (geel, oranje, groen, blauw, bruin, zwart). Maar als ik de zwarte band heb, dan begint het pas echt. Dan moet ik alle technieken weer zien kwijt te raken; ik moet als het ware die technieken worden. Wat er moet gebeuren is dat er niet iemand meer is die een techniek toepast. Het ‘ik’ verdwijnt en de techniek verdwijnt en zo word ik weer steeds witter. Ik krijg mijn spontaniteit in mijn handelen, mijn beginnersgeest weer terug!
In de zen wordt dit verhaal verteld aan de hand van het zien van de berg. Eerst is een berg en berg, niets bijzonders. Dan ga ik nadenken en wordt een berg steeds meer bijzonder tot ik vol verlichting boven op de zenberg zit. Vervolgens is het zaak om dit beeld weer kwijt te raken en daal ik de berg weer af. Eenmaal beneden is een berg weer gewoon een berg.
Deze oefening om voorbij het toepassen van een techniek te komen is ook de oefening om voorbij het idee te komen dat ik moet winnen. Vechtkunst is geen wedstrijd! Zazen is ook geen wedstrijd! Dat wat je bent, wordt niet groter of kleiner door vechtkunst of zazen. En je bent een Boeddha. Je hoeft dit alleen maar te laten zien. Boeddha wil gerealiseerd worden! Dit kan ik door de houding van een Boeddha aan te nemen. Daarom schrijft Taisen Deshimaru over deze houding (blz. 125):
– Stop energie in uw houding, anders is ze als verschaald bier in een fles die al de hele dag open staat..
– Men moet zijn als een generaal te paard aan het hoofd van zijn leger…
– De houding moet zijn als die van een leeuw of een tijger en niet als die van een slapend varken!
vrijdag 15 september 2017