Zazen (2) Hemel en Hel

gravatar

Zazen, dit zitten in zen, biedt ongekende mogelijkheden om (n)ergens mee te zitten. Als mij iets dwarszit is zen een manier om intelligent bij de pakken neer te zitten. Dit kan door alles onder ogen te zien, alles te erkennen en te herkennen. Zazen vraagt een volstrekte eerlijkheid ten aanzien van wat gaande is en ten aanzien van mijzelf. Tegelijkertijd zit ik hiermee en zit ik helemaal nergens mee, juist omdat ik mijzelf toesta er mee te zitten.

Het zijn altijd de omstandigheden in het leven en hoe ik hierop reageer. Daarom is het van belang om deze omstandigheden te beschouwen en daarnaast mijzelf, reagerend op de wat gaande is. Wat er gaande is, een persoon die irriteert, verdriet, vreugde, verveling, het mag er allemaal zijn. Belangrijk daarbij is dat naar een ander wijzen niet helpt en dat het zinloos is om de schuldvraag te stellen of de vraag ‘waarom moet mij dit overkomen?’ Dit is allemaal verspilde tijd en energie. Het leidt alleen maar af en ik los er niets mee op. Het is een goed besluit om van dit soort vragen/opmerkingen af te zien. Met iemand als de filosoof Jean Paul Sartre zeggen: “De hel, dat zijn de anderen”, klinkt misschien wel stoer, maar mijn ervaring is dat ik mijzelf er niet mee help en anderen ook niet. Ik ben nooit gelukkig geworden van dit standpunt. De hel, dat ben ik zelf. En de hemel, dat ben ik ook zelf. Dit wordt duidelijk aan de hand van een verhaaltje dat in de zentraditie vaak wordt verteld.

Een trotse samoerai kwam bij een zenmonnik en zei: “Jij kunt mij vast wel uitleggen wat de hel en de hemel is. Jij bent een monnik. Daar moet jij toch verstand van hebben.” De monnik keek de samoerai  eens aan en zei: “Eigenlijk ben je ook een Samoerai van niks! Dat je zoiets nog aan mij moet vragen!”  Diep beledigd ontstak de samoerai in grote woede en greep naar zijn zwaard. De monnik keek hem strak aan en sprak: “Dit is de hel.” Het duurde even voordat deze woorden tot de samoerai doordrongen, maar toen dit het geval was, ontspande hij en glimlachte. “En dit is de hemel”, sprak de monnik. 

Wat dit verhaal duidelijk maakt is dat de hemel en de hel altijd hier bij mij zijn, in de geest. Als mijn leven een hel is, dan kan dit komen omdat mij verschrikkelijke dingen overkomen, die pech ligt altijd op de loer, maar een groot deel van de hel speelt zich af in mijn hoofd, bijvoorbeeld in het oordeel dat zoiets mij niet mag overkomen. Als het in mijn hoofd een hel is, is het zelfs zo dat dit het zicht kan ontnemen op al het goede, het hemelse, wat mij dagelijks overkomt. Zazen is een manier om te leren hiernaar te kijken, in alle eerlijkheid! En wat is er op dat zitkussentje dan te doen? “Dragen en verdragen!” En het rare is dat dit werkt. De omstandigheden waarin ik verkeer veranderen er niet door, maar door er letterlijk mee te zitten kan ik er toch beter tegen.

Gerard Jansen
dinsdag 14 november 2017

Plaats een reactie:

Je e-mailadres zal niet zichtbaar gepubliceerd worden.

Verplichte velden zijn gemarkeerd met een sterretje*.