Onthechting is niet iets van deze tijd. Het omgekeerde lijkt meer het geval. Mensen lijken zich aan zoveel mogelijk zaken te willen hechten, materieel en immaterieel. Door de welvaart in de westerse wereld kunnen mensen zich veel veroorloven en om de economie in stand te houden moet dat ook. Zo wordt er veel gekocht en aan die spullen raak je gehecht. Enerzijds omdat het veel is en anderzijds omdat bepaalde spullen een uitzonderlijke waarde voor mensen hebben, vaak een emotionele waarde. Omdat we aan ‘veel’ gehecht raken, vinden we onszelf of een ander al snel arm. Het bijzondere is dat al dat bezit niet automatisch leidt tot tevredenheid en geluk. Ook al omdat we bezit nemen van zaken die niet te bezitten zijn, bijvoorbeeld je partner, je kinderen of de natuur. We zeggen wel ‘mijn’ partner of ‘mijn’ kinderen, maar in de praktijk zijn noch je man/vrouw, noch je kinderen van jou. De tijd dat je mensen als je bezit mocht beschouwen, hebben we immers achter ons gelaten.
Al dit bezit of gevoel van bezit geeft niet alleen momenten van groot geluk, maar is ook een bron van lijden. Alles wat je bezit kun je immers kwijt raken en het verlies van ‘bezittingen’ geeft een gevoel van verlies. De Boeddha zag dit haarscherp. Hij groeide op in weelde en ontdekte op een dag dat deze weelde zeer betrekkelijk was toen hij kennis maakte met ziekte, je jeugd verliezen en dood gaan. Dat er geen bestendigheid in zijn voorspoedige leven zou zijn, maar dat hij te maken zou krijgen met ziekte, gebreken door ouderdom en uiteindelijk de dood, maakte dat hij op zoek ging naar een manier om zijn leven te redden. ‘Onthechting’ leek hem daarbij een belangrijk middel, want als je ergens niet aan gehecht bent, is het ook niet erg om het kwijt te raken. Of zoals het Engelse spreekwoord zegt: ‘If you got no shoes, you’ve got no shoes to loose’. Want uit hechting ontstaat lijden. En dit lijden bestaat uit angst om te verliezen, hebzucht om nog meer te willen en onwetendheid over de werking van het hechten. De Boeddha noemt dit de wereld van samsara, het gewone wereldlijke leven wat wij allemaal leiden. Hij stelt hier een bevrijd leven zonder lijden tegenover, dat hij nirvana noemt.
In zijn algemeenheid zou je over onthechten het volgende kunnen zeggen: Het is een geestelijk, zo je wilt een spiritueel pad bij de meeste religies. Het is een middel, maar geen doel op zich. Onthechten kan niet los gezien worden van hechten. Het één kan niet zonder het ander. Het is onzin om over onthechting te spreken als er geen hechting is. Pas als je weet hoe hechting voelt, kun je besluiten te onthechten. Pas als je weet hoe onthecht zijn voelt, kun je besluiten om te hechten. Tenslotte, onthechten is afzien van alles. Het is niet alleen onthecht zijn van al je spullen, maar ook onthechting ten aanzien van al je oordelen, concepten, kortom je hele denkwereld. Als je het pad van onthechting wil gaan als geestelijk pad, dan is dat een pad van ‘ontlediging’, een pad waarin je van alles afstand neemt (in de geest) of doet (materieel).
Onthechting wordt in het Boeddhisme aanbevolen om los te komen van alle wereldse verlangens. De Boeddha spreekt over het vuur dat in ons brand, of de doorn in ons hart, dat ons ‘grijpen’ veroorzaakt. Verlangen naar een ander, beter leven, het liefst zonder ziekte, ouderdom en dood. Dit verlangen loslaten, het doven van het vuur, is de weg naar Nirvana, een in de wereld staan, zonder je te laten raken door je angst, hebzucht en onwetendheid. Hier hoort ook het loskomen van al je spirituele verlangens bij. Het is een leren leven met wat is, hier en nu. Gelijkmoedigheid (upekkha) is het begrip wat hier bij hoort. Als er veel is, is er veel; als er weinig is, is er weinig. Heel praktisch vertaalt: ik geniet van de luxe thuis, maar ik geniet ook van het gebrek aan luxe in mijn tentje op vakantie; ik geniet van vakantie, maar ik geniet ook van werken. Ik geniet van de zon, maar een regenachtige dag heeft ook zijn charme. Of zoals op de website van Zentrum Culemborg staat:
Is er een berg, dan zien we een berg
Als het regent, horen we regen
Lente, zomer, herfst, winter
Ochtend goed, avond goed
Wat mij betreft gaat het er niet om ‘de wereld’ de rug toe te keren en naar een andere, betere wereld te zoeken. Dat is de ene hechting vervangen door de andere. Dat is denken in slechter en beter en dat is hechting optima forma. Volgens mij is dat niet de essentie van hechten en onthechten. Waar het om gaat is dat je vrij bent! Dat je je vrij voelt in het hechten en dat je je vrij voelt in het onthechten. Dat je een keuze kunt maken. Dat je vrijuit kunt zeggen “hier hecht ik aan!”, terwijl je weet dat dat uiterst relatief is, en dat je vrijuit kunt zeggen “hier ben ik helemaal niet aan gehecht”, terwijl je weet dat anderen dat wel kunnen zijn. Het gaat er om te doorzien wat hechting en onthechting betekent in je leven en in andere levens. Wat het doet. Zo is er Nirvana in Samsara en Samsara in Nirvana: je kunt bevrijd en onthecht leven en van alles genieten, zowel van de aardse genoegens, als van de spirituele genoegens.
Beoefening.
Belangrijk is om al je hechtingen te kennen. Onderzoek daarom al je hechtingen, al je angsten om iets kwijt te raken. Zo ontdek je je verlangen en je grijpen. Maar je ontdekt ook de beperkte werking van het ‘hebben’. Het bezit van de zaak is het einde van het vermaak! En dan wil je weer meer! Er schuilt een rupsje Nooitgenoeg in ieder van ons.
Oefening: tijdens het zitten kun je steeds dit ene zinnetje gebruiken, als een soort mantra. Het zinnetje dat luidt: ‘Het is niet van mij’
woensdag 9 september 2020