“Ik ging zitten en dacht: dit is een geschikte plaats om mij in te spannen. Dan dacht ik, wat zou er gebeuren als ik nu mijn tanden op elkaar zet, mijn tong tegen mijn gehemelte druk en mijn geest met mijn geest beteugel, vernietig en opbrand. Ik deed aldus en zweet stroomde van onder mijn oksels…..Ik ondernam een krachtige inspanning, heldere aandacht was gevestigd, maar mijn lichaam was onrustig, ook door de krachtige inspanning die mij overweldigde. Maar het pijnlijke gevoel dat ontstond overheerste niet mijn geest.
Dan dacht ik, wat zou er nu gebeuren als ik nu extase beoefen zonder adem te halen. Aldus beteugelde ik in- en uitademing van mond en neus. Terwijl ik dat deed, ontstond er een geweldig geluid van wind in mijn oren. Precies zoals het geweldige geluid van een blaasbalg van een smid. Dan dacht ik, wat zou er gebeuren als ik nu eens extase beoefen zonder te ademen. Dus beteugelde ik in- en uitademing van mond, neus en oren. Er terwijl ik dit deed verstoorden heftige winden mijn hoofd. Zoals een krachtig man het hoofd van een ander doorklieft met de punt van een zwaard, zo raasden heftige winden door mijn hoofd…” (Majjhima Nikaya. Verzameling middellange leerredes van de Boeddha. Vertaling uit het Engels: Nico Tydeman. Speciaal voor een syllabus bij een reis naar de boeddhistische pelgrimsplaatsen in India (2004).
Zen is een boeddhistische traditie. Het woord zen is verwant aan het woord dhyana, dat uit India komt. Dhyana is de oefening van het concentreren van aandacht op één object. Het wordt ook wel éénpuntige concentratie genoemd. De adem is een voorbeeld van ‘een object’ van aandacht. In het stukje hierboven wordt beschreven hoe de Boeddha (voordat hij zo werd genoemd), oefent met de aandacht voor de ademhaling. Hij is op zoek naar een toestand van ultiem geluk en onderzoekt of de ademhaling een middel is om die toestand te bereiken. Is het vinden van geluk mogelijk met de beperkingen van het lichaam, dat lucht nodig heeft en voedsel? Dat was het onderzoek van de yogi en dus ook van de Boeddha. Uiteindelijk ontdekte hij dat de ademhaling beperken en bijna niets eten, zeg maar de ascese, geen bijdrage levert aan het vinden van het ultieme geluk. Hij ontdekt de middenweg. Als prins had hij alles wat zijn hartje begeerde en het maakte hem niet gelukkig en als yogi had hij vrijwel overal vanaf gezien en ook dat maakte niet gelukkig. Verlichting is alleen te vinden als je goed voor jezelf zorgt en de middenweg bewandelt. Niet voor niets is de Tenzo, de kok, in Japanse Zenkloosters, na de abt de belangrijkste man of vrouw.
dinsdag 2 oktober 2018