Er is niet iemand die iets doet

Ik wil deze keer iets zeggen over rituelen. In zen zijn er heel veel rituelen, maar wat zijn rituelen?

Als ik naar de betekenis van het woord rituelen ga zoeken, kom ik er verschillende tegen:Een reeks handelingen met een speciale betekenis.

• Een vast patroon van handelingen.
• De handeling kan iets symboliseren.
• De handeling kan zijn geformaliseerd. Op die manier weten we hoe het hoort, wat de voorschriften zijn.
• De handeling kan een bepaalde sociale identiteit opleveren, bijvoorbeeld als je gaat trouwen.
• De handeling is plechtig, bij een ritueel spreken we vaak over een plechtigheid.
• Handelingen gebonden aan vaste tijdstippen: geboorte, dood. Maar ook opening, sluiting, binnengaan, weggaan.

Rituelen komen op alle bovenstaande manieren voor. Ons leven staat eigenlijk bol van de rituelen, sommige hebben veel betekenis, andere wat minder, dan is het meer een gewoonte. Maar een vast patroon in ons handelen heeft een geruststellende werking. Het biedt veiligheid. Bijvoorbeeld in de opvoeding is het voor een kind heel overzichtelijk als er vaste rituelen zijn, bij opstaan en naar bed gaan, bij het eten, bij het naar school gaan. Als je als ouder het ritueel vergeet of je vergist, dan herinnert je kind je er wel aan wat er moet gebeuren en hoe dat moet.

Bij zen zijn rituelen vaak bedoeld om te helpen bij het vergeten van het zelf. Hoe preciezer het ritueel, hoe drukker ik er mee ben. Zo is er minder kans dat ik met mijzelf bezig ben. Rituelen in zen symboliseren meestal leegte en openheid. Er is niet iemand (geen zelf) die iets doet en toch wordt alles gedaan. Zo zijn de zenrituelen leeg en vol tegelijkertijd. Het gaat om wat ik doe en hoe, maar het gaat er totaal niet om dat IK dat doe. Dat is wat zichtbaar moet zijn. Het is alleen maar doen. Zo hebben we de begroeting, de buiging in verschillende varianten, het zitten in zen, het lopen, het aanslaan van de bel, het zingen van de Hartsoetra, het thee drinken en nog heel veel meer.

Het devies is: doe niet te veel, doe niet te weinig, maar doe zoals we dat met elkaar doen. We doen dit samen! Door het ritueel zijn we in harmonie met elkaar. Doe dit  met aandacht, open en alert. Let op elkaar en doe het  met vol bewustzijn. Op die manier is er niet iemand die iets doet en toch wordt alles gedaan.